Çevreye Duyarlı Oyuncak Tasarımları
Çocukların gündelik yaşamında oyuncaklar önemli bir yer tutar. Oyuncaklar, çocukların hayal dünyası ile gerçek dünya arasında köprü kuran, eğlenerek ve öğrenerek keşfetmelerine imkân veren araçlardır. Peki her oyuncak çocuklar için gerçekten iyi midir? Çocuklar için oyuncak seçerken nelere dikkat etmeliyiz? Oyuncağın tasarımı akla gelen ilk kriter mi? Peki ya sürdürülebilirlik?
Oyuncak seçerken çocuğun gelişim düzeyine ve fiziksel özelliklerine uygun, ilgi çekici, dayanıklı, sağlığa zarar vermeyen tasarımları tercih etmekte fayda var. Öte yandan oyuncak üretiminde kullanılan malzemenin ve kimyasalların insan ve çevre sağlığına uygun nitelikler taşıması da önemli bir konu. Günümüzde metal, kâğıt, kumaş ve ahşap gibi farklı malzemelerden üretilen birçok oyuncak bulunsa da ucuz ve kolay işlenebilir bir malzeme olduğu için plastik, oyuncak piyasasının hakim aktörü. Plastik, üretim maliyetlerini düşürerek daha erişilebilir fiyatlarla, daha çok çocuğun oyuncağa erişimini sağlasa da çevreye ve insan sağlığına verdiği zarar göz ardı edilemez. Örneğin plastik oyuncaklarda kullanılan boyalar kurşun, kadmiyum gibi zararlı maddeler içerdiğinden çocuklarda zehirlenme, zeka geriliği, astım, alerji, hormonal bozukluklar gibi çeşitli sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Bu oyuncaklar özellikle de nesneleri ağız yoluyla tanıyan 3 yaş altı çocuklar için büyük bir risk teşkil ediyor. Ayrıca plastik geri dönüştürülebilse dahi içerdiği zehirli kimyasalların hava, su veya toprağa karışarak doğaya zarar vermesi dolayısıyla da çevre ve canlı sağlığı için tehdit oluşturuyor.
Küresel olarak her geçen gün etkilerini daha fazla hissettiğimiz iklim krizi, tüm sektörlerde olduğu gibi oyuncak piyasasında da tüketici seçimlerini ve satın alma alışkanlıklarını etkiliyor. Özellikle milenyum kuşağı sürdürülebilir ürünlere yöneliyor ve çocuklara çok küçük yaşlardan itibaren çevre bilincini aşılamak istiyor. Değişen dünyaya uyum sağlamak isteyen firmalar ise oyuncak üretimlerinde doğal veya geri dönüştürülmüş malzemeler, ambalajlar tercih ederek tüketicilerin bu taleplerine yanıt vermeyi amaçlıyor. Örneğin, Danimarka merkezli oyuncak firması LEGO, şeker kamışı bazlı plastikten üretilen yeni bir malzemeyle oyun parçaları üretimine hazırlanıyor. Sürdürülebilir yaşam anlayışına uygun ekolojik bir malzeme arayışında olan marka, geri dönüştürülmüş plastik şişeleri de kullanarak döngüsel tasarım ve atıkların azaltılması yolundaki çalışmalarına devam ediyor. Bugün Barbie (Yön: Greta Gerwig, 2023) filmiyle de gündemde olan ve dünyanın en popüler oyuncaklarının üreticisi Mattel, geri dönüştürülmüş okyanus plastiğinden oyuncak bebek serisi üretti. Firma 2030’a kadar tüm oyuncak ve ambalaj üretimlerinde geri dönüştürülmüş, geri dönüştürülebilir ya da biyo bazlı plastik malzeme kullanımına geçmiş olacağını bildirdi. Monopoly, Play-Doh gibi Türkiye'de yakından tanınan oyuncakların üreticisi Hasbro da benzer bir hedefi 2033 yılına kadar gerçekleştireceğini belirtti. Tüm bu gelişmeler sevindirici olsa da uzun bir Ar-Ge, imalat, pazarlama ve tanıtım süreci gerektirdiği için bu oyuncaklar firmaların üretim hacminde çok küçük bir yer kaplayabiliyor, dolayısıyla yaygınlaşamıyor.
Büyük firmalar mevcut üretim süreçleri ve ürün çeşitliliğinde değişime giderken günümüzde sürdürülebilir malzemeleri tercih eden, çevre dostu oyuncak tasarlayan yeni birçok girişimci ile karşılaşıyoruz. Döngüsel ekonomi prensiplerini benimseyen bu markalar; ahşap, kauçuk, yün, pamuk gibi doğal malzemeleri kullanarak veya kâğıt, ambalaj atıklarını dönüştürerek elde ettikleri malzemelerle üretim yapıyor; bitkisel bazlı boyaları tercih ediyor. Yalnızca üretim ile sınırlı kalmayıp oyuncağın eğitsel rolüne de odaklanan bu markaların varlığı tüketicilerin daha çevreci ve bilinçli tercihler yapmasını kolaylaştırıyor. Biz de bu yazımızda çocukların hayal dünyalarına ilham veren, gelişimlerini destekleyen, sağlıklı, çevre dostu ve tasarım odaklı markaların* oyuncaklarını inceledik:
 bi’İstanbul, Atelier Biiz |
Atelier Biiz: “bi’İstanbul”
İki annenin girişimleriyle, “Dünya Benim Oyun Alanım” mottosuyla kurulan Atelier Biiz markası, ebeveynlerin çocukları ile birlikte hem öğretici hem de eğlenceli vakit geçirmesi için ürünler tasarlıyor. Bu amaca yönelik tasarladıkları “bi’İstanbul” adlı keşif oyunu, aileleri ve çocukları şehrin kültürel mirasına eğlenerek daha yakından bakmaya davet ediyor. Oyun; bir bez harita, 7 adet İstanbul’un simge yapısını temsil eden ahşap blok, 5 adet kendin yap şehir bloğu ve tarihi bilgiler ile rotayı içeren bir broşürden oluşuyor. Ahşap malzeme ve minyatür boyutlardan oluşan oyunun bloklarını dilerse çocuklar kendi hayal dünyasına göre renklendirebiliyor.
Çocukların keşfederek ve hayal ederek İstanbul’un kültürel mirasını tanımalarını amaçlayan “bi’İstanbul” adlı oyun hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
 HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu |
SANALarc: “HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu”
Alexis Şanal (SANALarc) tarafından yaratılan “HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu” kartları, çocuk - yetişkin, herkesi oyun oynamaya davet ediyor. Oyun, hareketli kamusal hayatı besleyen ve mahalle birlikteliğini öne çıkaran, kendiliğinden örgütlenmiş bir kent tasarımını gerçekleştirmek amacıyla kent-kurma (city-making) konusunda disiplinlerötesi bir metodoloji sunuyor. Kamusal alanın temel bileşenlerini ele alan altı kategori altındaki 101 konu başlığından oluşan “kart destesi”, kentin sunduğu sınırları ve fırsatları keşfetmeye çağırıyor. Grup ile oynanan oyun sürdürülebilir kent tasarımının gelişmesi için gerekli analitik, pratik ve yaratıcı aklı harmanlamayı başarmış kolektif bir hayal gücünün oluşmasını mümkün kılıyor.
“HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu” hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
 |
 |
 |
 |
Hisleri Harika, Picasso Aktivite Seti Seti
Hisleri Harika: “Picasso Aktivite Seti”
Sanatçıların yaşam hikâyelerinden ilham alan Hisleri Harika, sanatın terapötik gücünden ve anlatısından yararlanarak çocukların kendi “hisleri harika” deneyimlerini yaratabilmeleri için “Picasso Aktivite Seti”ni sunuyor. Çocuklar Pablo Picasso’nun sanat eserlerini yorumluyor ve kendi sanat çalışmalarını ortaya çıkararak yaratıcı düşünce sürecini oyun ve sanatla deneyimleyebiliyor. Tamamı geri dönüştürülmüş kâğıtlardan üretilen aktivite setinin içeriğinde; Picasso hikâye kitabı, “Duyguların Rengi” çark oyunu, “Kübist Portreler” çıkartmalı kolaj çalışması, “Ne Alaka” tuzluk - biberlik oyunu, Picasso’dan mektup ve interaktif uygulama linkleri yer alıyor.
Çocukların sanat ve eğlence yoluyla farklı duyguları tanımasını amaçlayan ve sanat tarihine dair bilgiler sunan “Picasso Aktivite Seti”ni incelemek için tıklayınız.
 |
 |
Moritoys
Çocukların her alanda oyunla gelişimini hedefleyen Moritoys ekibi; endüstriyel tasarımcılardan çocuk gelişim uzmanlarına, pediatri uzmanlarından illüstratörlere, mühendislerden toplumsal cinsiyet uzmanlarına kadar farklı disiplinlerde profesyonellerden oluşuyor. Eğitim ve eğlencenin bir arada sunulduğu tasarımlarda cinsiyet ayrımı gözetilmiyor. Moritoys oyunları ilk olarak kullanıcı testi için ailelere ve ana okullarına gönderiliyor, gelen geri bildirimler sonrasında güncellemeler yapılarak üretiliyor.
Moritoys oyuncakları hakkında daha fazla bilgiye ve 2023 oyuncak kataloğuna buradan ulaşabilirsiniz.
 |
 |
 |
 |
Noobuu: “İstanbul Serisi”
Noobuu, oyuncaklarda doğallığı benimsemiş bir annenin, çocuklara şehir simgelerini tanıtma ihtiyacından doğdu. Ahşabın kalitesinden ödün vermeden oyuncağın sürdürülebilir olabileceğine inanan Noobuu'nun ilk koleksiyonu “İstanbul Serisi”, 2020 yılında oyuncakseverlerin beğenisine sunuldu. “İstanbul Serisi”, 2022 yılında ETSY Tasarım Ödülleri Çocuk kategorisinde ilk 10 finalist arasında yer aldı. Noobuu herkesin hayatına dokunan tasarımlarıyla ebeveynlerin, öğretmenlerin ve gezginlerin maceralarına ortak olmayı hedefliyor.
Noobuu oyuncaklarını incelemek için tıklayınız.
 Şehir Dedektifi |
Şehir Dedektifi
Çocuk dostu şehirler için çalışmalar yürüten Şehir Dedektifi’nin hazırladığı haritalar, çocukların mekânsal farkındalığını geliştirmek ve kentsel hareketliliğini artırmak amacıyla tasarlanıyor. Şehir Dedektifi’nin şimdiye kadar “Flora İstanbul Haritası”, “Beyoğlu Haritası” ve “Tarihi Yarımada Haritası” olmak üzere toplam 3 harita tasarımı bulunuyor. “Flora İstanbul Haritası”nda İstanbul'un su havzaları, koruları ve ormanlarının baskın türlerle gösterildiği rotalar, biyoçeşitlilik sözlüğü ve oyun önerileri yer alıyor. Harita kitinde ormanlardaki canlıları anlatan Flora İstanbul Rehberi ve çıkartma seti bulunuyor. “Tarihi Yarımada Haritası” kiti; duyu oyunları ve bilişsel oyunlar, gizli okuma kültürünü anlatan temel kavramlar sözlüğü, sembolik yapıları gösteren bir harita, Tarihi Yarımada Rehberi ve çıkartma setini içeriyor. Semtin tarihi dokusuyla çocukların ilişkisini güçlendirmeyi amaçlayan “Beyoğlu Haritası”nda ise duyu oyunları, yer sözlüğü ve çıkartma seti bulunuyor.
Şehir Dedektifi haritaları hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız.
 |
 |
 |
TAHTOY
Kayın ağacından üretilen ve geri dönüştürülebilen TAHTOY ahşap blokları, çocukların yaratıcılığını teşvik eden, motor becerilerini ve el - göz koordinasyonunu geliştiren tasarımı bitmemiş bir oyun. Markanın şimdilik “Birdys”, “Robowots” ve “Monstys” olmak üzere üç oyunu bulunuyor. Üst üste dizerek, birleştirilerek oynanan oyunlar, çocuklara sınırsız tasarım olanağı sunarak hayal dünyalarının kapılarını açıyor.
TAHTOY oyuncak koleksiyonları hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
 |
 |
Toyi: “Yaratıcı Oyun Kiti”
Toyi “Yaratıcı Oyun Kiti”, çocukların etraflarındaki her şeyi kendi yaratıcılıklarına göre oyuncağa dönüştürmelerini sağlayan bir oyun. Çocuklara oyun yoluyla ileri dönüşüm alışkanlıkları kazandıran kitlerde; tekerlek, ayak, göz, el, eklem, çubuk ve esnek halkalar yer alıyor. Oyun çocuklara problem çözme, eleştirel ve yenilikçi düşünce yetenekleri kazandırmayı amaçlıyor. Çocuklara erken yaşta tüketmeden üretme duygusu aşılanarak, etraflarındaki nesneleri yeniden tasarlamaları teşvik ediliyor.
Toyi “Yaratıcı Oyun Kiti” hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız.
*Markalar alfabetik sıralamaya göre listelenmiştir.
